Berserk có thực sự kém nổi tiếng, kén người đọc, thiếu tiềm năng?

Suốt những năm qua, sẽ không khó để bạn nhìn thấy một người nào đó nhận xét rằng Berserk là một tác phẩm không (còn) nổi tiếng, kén người đọc hoặc thiếu tiềm năng... 

Vén màn huyền thoại: Liệu Berserk có thật sự kém nổi tiếng, Kén người đọc, Thiếu tiềm năng?

(Cảnh báo tường chữ. Mọi comment "dài quá" hay đại loại thế sẽ bị xoá không thương tiếc)

Những đánh giá như thế dường như đã trở thành một quan niệm cố hữu in sâu vào tâm trí không ít độc giả Berserk. Thoạt đầu, những đánh giá ấy nghe chừng rất hợp lý. Một tác phẩm manga già cỗi, máu me, tàn bạo với những khung cảnh điên loạn đầy ghê rợn được lấy bối cảnh tại thế giới giả tưởng đầy u tối. Rõ ràng, một tác phẩm như thế thường sẽ không dành cho con trẻ hoặc thiếu niên mới lớn - phổ độc giả rộng và đông đảo nhất. Thế nhưng mình cho rằng suy nghĩ ấy hoàn toàn cảm tính và không hề chính xác. Thậm chí đây hoàn toàn có thể coi là một trong những hiểu lầm thường xuyên xảy ra nhất mỗi khi nhắc đến Berserk - một tác phẩm cực kỳ nổi tiếng xét ngay cả trên bình diện toàn cầu.

Thước đo trực quan nhất cho độ nổi tiếng của bất cứ một tác phẩm nào chắc chắn phải là doanh số bán ra của nó. Theo số liệu mới nhất được công bố (đáng tiếc thay, lại là tại thời điểm công bố sự qua đời của Miura), doanh số bán ra của Berserk trên toàn cầu đã cán mốc khoảng hơn 50 triệu bản (bao gồm cả phiên bản sách điện tử). Con số này đã giúp Berserk trở thành manga bán chạy "khoảng" thứ 42 lịch sử. "42", đối với nhiều người, có thể không phải là một vị trí quá cao. Nhưng nên nhớ rằng Berserk được đăng và xuất bản trên một tạp chí seinen vốn chỉ dành riêng cho độc giả trưởng thành. Phổ độc giả của Berserk không thể rộng lớn bằng One Piece, Attack on Titan, Naruto, Demon Slayer hay Conan. Xét trên bình diện các manga chỉ được đăng trên tạp chí seinen, Berserk là manga bán chạy thứ 8. Nếu xét thêm cả những manga từng được đăng trên tạp chí shounen trước khi chuyển sang tạp chí seinen (hoặc ngược lại), thì Berserk đứng ở vị trí thứ 12. Đối với riêng tạp chí Young Animal và NXB Hakusensha, Berserk vừa chính thức trở thành manga bán chạy nhất mọi thời đại của họ - vượt qua bộ manga shoujo Nana của Ai Yazawa.

Tính riêng ở thị trường Nhật Bản, theo số liệu gần nhất được đăng tải rộng rãi vào năm 2015, Berserk bán được tổng cộng 27 triệu bản. Ngoài biên giới Nhật Bản, cũng vào năm 2015, Berserk bán được 8 triệu bản. Những con số này chắc chắn đã tăng lên sau 6 năm, với tổng cộng thêm hơn 15 triệu bản in toàn cầu.

Rõ ràng những con số này hoàn toàn thuộc về một bộ manga rất nổi tiếng, chứ không thể nói là "kém nổi tiếng". Tất nhiên, nếu so sánh với những tác phẩm phổ thông đại chúng khác như One Piece hay Naruto thì Berserk kém hơn hẳn, không có gì phải bàn cãi. Nhưng ở lãnh địa của riêng nó, Berserk chắc chắn thuộc hàng "đứng đầu chuỗi thức ăn". 

Sự ám thị cho rằng Berserk "kén người đọc" rõ ràng đã mang thiên hướng quá cực đoan và thiếu cái nhìn toàn cảnh. Trong khoảng một thập niên trở lại đây, những tác phẩm nghệ thuật thuộc thể loại kỳ ảo nói chung và kỷ ảo đen tối nói riêng đã không còn chịu cái nhìn ghẻ lạnh của độc giả như trước nữa. Thể loại này đã dần dần được đón nhận rộng rãi hơn, thậm chí trở thành một phong trào có sức ảnh hưởng không thua kém gì thời đại của thể loại khoa học viễn tưởng những năm 70-90 của thế kỷ trước, hay xa hơn nữa là thời đại phim cao bồi miền Tây của 60 năm đầu thế kỷ 20. Những tác phẩm người lớn không câu nệ cảnh đâm chém, tình dục... đậm chất hiện thực trần trụi cũng dần dần được "bình thường hoá", nhất là sau thành công vang dội của TV Series Game of Thrones hay sự ra đời của những bộ phim gốc do Netflix chi hầu bao. Manga thậm chí còn đi trước thế giới từ rất lâu nếu xét về khía cạnh này. Chính Kentarou Miura từng đề cập đến việc ở thời đại ông mới bước chân vào nghề, manga là mảnh đất màu mỡ mà tác giả có thể thoải mái sáng tạo mà không sợ bất cứ rào cản nào. Ông còn nói rằng có những phân cảnh sẽ không được cho phép nếu Berserk được vẽ vào thời đại này. Cá nhân mình cho rằng Berserk không phải là một tác phẩm dễ tiếp nhận và cảm thụ, nhưng lại cực kỳ dễ đọc. Cách kể chuyện của Miura tinh xảo nhưng không quá phức tạp, cốt truyện lớp lang nhưng không được trình bày chậm rãi và không sử dụng quá nhiều plot twist, khắc hoạ nhân vật ở những chiều kích khổng lồ nhưng cách thể hiện không quá phức tạp... Và quan trọng nhất, Miura biết cách tạo ra những "mánh", những biểu tượng có khả năng gây ấn tượng cực mạnh cho độc giả. Chính điều này là yếu tố cốt lõi dẫn đến thành công cho Berserk. Hình ảnh một Kiếm Sĩ Đen mang trên lưng thanh kiếm khổng lồ, một địa ngục mang tên Nhật thực hay biểu tượng Dấu Ấn Hiến Tế đã trở thành những biểu tượng bất hủ. Berserk cũng trở thành tác phẩm tiên phong, mở đường và ảnh hưởng đến vô số tác phẩm kỳ ảo u tối hậu bối. Vô số các tác phẩm ở không chỉ manga mà còn có điện ảnh, game, âm nhạc, văn học... đã chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi Berserk.

Tất nhiên, sự "kén người đọc" này cũng không phải sai hoàn toàn. Phổ độc giả của Berserk là những người trưởng thành, nói nôm na là lớp độc giả từ 18 tuổi trở lên và đa phần là nam giới. Trẻ em và thanh thiếu niên - lượng độc giả tiềm năng lớn nhất, do đó, hoàn toàn không "thuộc về" Berserk. Họ không có hứng thú, chưa có hứng thú và không phù hợp với những tiểu chuẩn tối thiểu thông thường mà Berserk đặt ra. Nhưng mặt khác, Berserk thành công trong việc thu hút lượng độc giả trưởng thành về phía mình. Phổ độc giả trưởng thành tuy không đông đảo bằng, song lại có xu hướng trung thành và sẵn sàng chịu chi hơn. Mới đây, trong chiến dịch quyên góp để xây dựng tượng Zodd cho triển lãm Berserk, chỉ với 400 người đóng góp, chiến dịch này đã thu về hơn 13 triệu yên (tương đương với hơn 2,7 tỉ đồng). Rõ ràng, việc không chạm được đến phổ độc giả trẻ em và thanh thiếu niên không ảnh hưởng quá nhiều đến sự nổi tiếng và độ nhận biết của Berserk.

VẬY, TA CÓ THỂ KẾT LUẬN RẰNG BERSERK RẤT NỔI TIẾNG VÀ CŨNG KHÔNG HỀ KÉN NGƯỜI ĐỌC.

Thế còn về vế còn lại, liệu Berserk có, hoặc có còn tiềm năng gì để khai thác hay không?

Xin lưu ý, ở đây, chúng ta hãy khoan bàn về số phận của Berserk - vốn chưa hề được quyết định.

Berserk mới "chỉ" có 40 tập truyện với "vỏn vẹn" hơn 360 hồi truyện. Song cái thế giới kỳ ảo rộng lớn của nó vẫn gần như chưa được khai thác tương xứng với cái tiềm năng và danh tiếng vốn có. Ngoài manga, anime chính là những phương thức khai thác thương hiệu điển hình và phổ biến hơn cả. Một phiên bản anime thành công hoàn toàn có thể giúp danh tiếng của bộ truyện tăng phi mã và kích thích doanh số một cách cực kỳ ấn tượng. Cứ nhìn vào One Punch Man, Demon Slayer, Jujutsu Kaisen hay gần gũi hơn cả - Vinland Saga, là dễ hiểu nhất. Với trường hợp của Berserk, phiên bản anime 1997 cũng đem lại thành công cực kỳ ấn tượng. Trong mười năm sau khi phiên bản anime này ra đời, doanh số bán manga của Berserk tăng khoảng 15 triệu bản. Ở thị trường châu Âu và Bắc Mỹ, chính phiên bản anime này đã giúp danh tiếng của Berserk vươn ra ngoài Nhật Bản. Tính đến năm 2010 (trước khi phiên bản anime thứ hai được ra mắt), thị trường ngoại quốc đem về cho Berserk thêm 7 triệu bản in. Chỉ với một phiên bản anime thành công (và nên nhớ là ngân sách của phiên bản này không hề lớn), Berserk đã đem về lượng độc giả cực kỳ hùng hậu. Đáng tiếc thay, hai phiên bản anime tiếp theo ra mắt vào lần lượt năm 2012-2013 và 2016-2017 đều trở thành những nỗi thất vọng to lớn. Song dẫu cho hai phiên bản này có thất bại đến nhường nào thì thực tế đã chỉ ra rằng chúng vẫn đã thành công trong việc thu hút thêm những độc giả mới cho bộ truyện. Berserk Saga đem về cho Berserk thêm 4 triệu bản in manga được bán ra (tính từ thời điểm Berserk Saga bắt đầu được khởi động cho đến trước khi phiên bản tiếp theo được thông báo kế hoạch ra mắt). Ngạc nhiên hơn nữa, sau khi rác phẩm không ai muốn thừa nhận sự tồn tại ra mắt, Berserk đã thu về thêm 15 triệu bản (tính từ năm 2015 cho đến nay). Dù tiềm năng ở khía cạnh anime của Berserk chưa hề được khai thác tốt, khi có thể nói rằng chỉ duy nhất tiểu phần Thời Đại Hoàng Kim là được chăm chút tử tế, song tác động mà chúng đem lại đã khá ấn tượng rồi. Hãy tưởng tượng, nếu một ngày nào đó, một phiên bản Berserk chỉ cần có chất lượng bằng anime của Vinland Saga thôi, thì có sẽ còn giúp manga thành công đến nhường nào?

Ở lãnh địa game, Berserk cũng hoàn toàn chưa có thành tựu nào nổi trội. Chúng ta vẫn thường nói vui rằng franchise game Dark Souls cũng từa tựa như một phiên bản game của Berserk vậy. Điều ấy chứng tỏ, thế giới của Berserk phù hợp để chuyển thể thành một tựa game chặt chém với cốt truyện tuyệt vời. Đáng tiếc thay, cả ba phiên bản game của Berserk đều không quá xuất sắc. Hai phiên bản game đầu tiên đều ra mắt ở thời đại công nghệ hạn chế và thậm chí họ còn tự giới hạn nền tảng, gần như chỉ chơi được thoải mái nếu bạn sống ở Nhật Bản. Tựa game mới nhất năm 2016 do KOEI sản xuất thì được đánh giá là vô cùng nhàm chán. Phiên bản này cũng chỉ thu về gần 33 nghìn bản trên nền tảng PS4 và gần 25 nghìn bản trên PC tại riêng thị trường Nhật Bản. Trước đây Berserk cũng từng trở thành một game thẻ bài do Konami phát triển, nhưng bản quyền chỉ kéo dài vỏn vẹn 2 năm ngắn ngủi.

Ở thế giới văn chương, Berserk mới chỉ được chuyển thể thành light novel một lần duy nhất vào năm 2017 với tác phẩm Berserk: The Flame Dragon Knight được chắp bút bởi Makoto Fukami. Tác phẩm này bị chê thậm tệ về cả chất lượng nội dung lẫn văn phong và trải nghiệm nghệ thuật. Thứ giá trị nhất có lẽ là khoảng chục bức minh hoạ do chính tay Miura vẽ cho bộ truyện này. Song bất ngờ là cuốn light novel này cũng bán khá được khi nhiều lần lọt top bán chạy nhất ở khoảng thời gian mới ra mắt tại cả thị trường Nhật Bản lẫn Bắc Mĩ.

Khá khẩm nhất có lẽ là thị trường figure/figma khi chất lượng từ hàng giá trị thấp đến hàng cao cấp luôn được đảm bảo.

Cuối cùng, hãy quay lại với cội nguồn ra đời của Berserk - manga. Khỏi phải nói về độ thành công của Berserk tại Nhật Bản - thị trường lớn nhất của nó rồi. Thế còn ở phạm vi thế giới thì sao? Ở thị trường Bắc Mĩ, dù "nhỡ" phải rơi vào tay NXB Dark Horse song Berserk vẫn nhanh chóng trở thành tựa sách bán chạy nhất mọi thời đại của NXB này. Chỉ cần sự ra đời của phiên bản đặc biệt (Deluxe Edition) thôi cũng đã thu về cho Dark Horse hàng vài triệu đô mỗi năm chưa tính doanh thu phiên bản thường. Mặc cho chiến dịch marketing, chất lượng và kế hoạch in ấn dở tệ, Dark Horse vẫn ăn nên làm ra và Berserk vẫn thành công tại Bắc Mĩ. Nhưng Bắc Mĩ, dù là thị trường tiềm năng hơn cả, lại có thể chưa phải là nơi Berserk thành công nhất, nhờ công sức của NXB Dark Horse. Hàn Quốc cũng là một quốc gia rất thích Berserk. Miura từng nhiều lần đích thân cảm ơn độc giả Hàn Quốc - việc ông hiếm khi làm, trong khi tựa game Berserk PS2 lại được ưu ái phát hành riêng một phiên bản tại xứ sở Kim chi (trong khi độc giả phương Tây, độc giả tiếng Anh nói chung hoàn toàn không hề được để mắt tới!). Berserk cũng cực kỳ nổi tiếng ở Pháp khi bạn có thể tìm thấy Berserk ở khắp mọi nơi, ngay cả tại những hiệu sách phổ thông nhất và NXB Glénat cũng đã thực hiện tái bản toàn bộ nhiều lần. Tại Đức, Berserk cũng là một cái tên sừng sỏ được yêu thích. Theo những thông tin mình được biết, Berserk cũng đã tái bản khoảng 2 hoặc 3 lần gì đó trong vòng 5 năm trở lại đây. Chỉ có duy nhất Berserk phiên bản Ý có tới khoảng 5 đến 6 phiên bản khác nhau, với một vài tập được in thêm tới 5 lần. Ngoài ra còn các thị trường lớn khác như Brazil, Ba Lan, Trung Quốc, Tây Ban Nha...

Tổng hợp lại, ngoài manga, Berserk hầu như chưa được khai thác thành công ở bất cứ lĩnh vực nào khác. Chiến lược phát triển thương hiệu Berserk trong 16 năm sau kể từ năm 2005 đến nay cũng đầy rẫy những sai lầm. Không có bất cứ sản phẩm ăn theo nào thành công trong khoảng thời gian ấy, ở mọi lĩnh vực (trừ figure). Tiềm năng của Berserk vẫn rất màu mỡ, khi chỉ cần gắn cái danh "Berserk" vào thôi thì cái lợi thu được đã vượt xa chất lượng của sản phẩm ăn theo ấy rồi. Mong rằng sự qua đời của Miura sẽ tạo nên một cú hích đối với những cá nhân có thẩm quyền, thôi thúc họ tôn vinh di sản của ông và Make Berserk Fucking Great Again.